Foestrumer Archief

Voor deel 1 ( 1 t/m 20) van de expositie klik hier
Deel 2: 21 t/m 44 ( wordt vervolgd)

21. Geld, dat in de oorlog gebruikt moest worden

Op 1 april 1941 maakt de Duitse bezetter een einde aan de monetaire scheiding tussen Nederland en Duitsland. Het gevolg was dat alle munten met een waarde; zoals munten van goud, zilver, kopper/nikkel en van brons werden omgesmolten en vervangen door muntgeld van zink.

Eind 1941 komt het eerste zinken oorlogsgeld in circulatie. In de loop van het daarop volgende jaar vervangen exemplaren van dit goedkope metaal langzamerhand de munten van 1 en 2½ cent (brons), 5 cent (nikkel) en 10 en 25 cent (zilver). Daarmee wordt tegelijkertijd een herinnering aan het koningshuis uitgewist.

22. Heilige mis in Westergeest en breisters gevraagd

Comité opgericht voor inzameling wol en breisters gevraagd:

23. Bonnenkaarten voor brood, boter, vleesch en versnaperingen

Om ervoor te zorgen dat iedereen in tijden van gebrek toch aan voedsel kon komen, werd door de overheid overgegaan tot de verstrekking van distributiebonnen.

Om aan distributiebonnen te komen moest men in het bezit zijn van een zogenoemde door de overheid verstrekte distributiestamkaart, die door de gemeente werd verstrekt.

Wanneer men de bonnen had verkregen, kon men op in de kranten aangekondigde tijden de winkel bezoeken. Omdat iedereen op hetzelfde moment zijn bonnen moest inleveren, stonden voor de winkels lange rijen.
Op 11 oktober 1939 werd in Nederland suiker als eerste product in de Tweede Wereldoorlog alleen verkrijgbaar met bonnen. Vanaf januari 1940 gold dit ook voor erwten. Tot in de jaren 50 bleven veel goederen slechts “op de bon” verkrijgbaar, koffie was in 1952 het laatste product dat ten slotte weer vrij verkrijgbaar werd.

24. Persoonsbewijzen en distributiekaarten en bonnen

Persoonsbewijzen en distributiestamkaarten van Pieter van der Haak en zijn vrouw Jitske van Assen en de vader van Pieter Berend van der Haak, Wijtske Reinders, Renze Blom  en tweede distributiestamkaarten van Klaas en Willemke en Wierd Kooistra en één van Renze Blom

25. Bonnenkaarten bij de kruidenierswinkels

Het café van Frans en Jeltsje Sikkema

Frans en Jeltsje Sikkema

De winkel van Gerhardus Hilboezen en Selie van der Schaaf (pake en beppe van Eelkje Sipkema-Reinders) en Eelkje Hilboezen.

Gerhardus Hilboezen en Selie van der Schaaf
Frans en Jeltsje hadden kruidenierswaren te koop in het café.
In oorlogstijd toen producten op de bon waren, werkten de beide winkeliers samen. Zij hadden beide dezelfde leverancier. Onderaan ziet u een opplakvel, waar ze de ingeleverde bonnen op plakten en wanneer ze samen genoeg hadden voor een rantsoen, zodat de producten bij de leverancier besteld konden worden. Identiteitskaart moest meegenomen worden als ze naar de gemeente gingen.

26.Kerkklok gevorderd door de Duitsers

Klokkenvordering, ook wel ‘klokkenroof’ genoemd, is een gebruik tijdens oorlogen dat eeuwen terug gaat. Er worden dan kerkklokken uit de torens gehaald, met als voornaamste doel kanonnen te gieten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in heel Nederland circa 6.700 klokken gevorderd door de Duitse bezetter, zo ook de klok van Westergeest, die dateerde uit het jaar 1898.

Na de oorlog is een nieuwe klok besteld bij de  firma van Berge uit Heiligerlee. De officiële ingebruikname was op 17 november 1949, waarbij Dominee F.G. van Binsbergen, Burgemeester J.J. Praamsma en meester ter Horst het woord voerden. Meester ter Horst bedankte de bevolking hartelijk voor de wijze, waarop ze haar medewerking verleend heeft aan de bazar en voor alle vrijwillige bijdragen. Ook werd bedankt voor de bijzondere gaven van de Kerkvoogdij, de Diaconie, de beide Begrafenisverenigingen, de Oranjevereniging, de Christelijke Vrouwenvereniging, Dr. Fokkema en vroegere plaatsgenoot Stelma, die nog een paar klompen voor de bazar beschikbaar stelde. Veel dank ook voor  B en W. en droegen de klok en geluidsinstallatie aan het Gemeentebestuur over.

Opschrift: “Gegoten 1948”, het gouden regeringsjaar van koningin Wilhelmina. Tot slot bedankte ook de Burgemeester de bevolking voor hun medewerking.

27. Uitstapje van de Jongelingenvereniging  Westergeest op 17 augustus 1944

Deze foto is niet compleet, omdat een aantal jongens ondergedoken zaten. Deze jongens hebben veel plezier, maar weten niet wat hen of hun familie mogelijk te wachten staat.
Bovenste rij v.l.n.r.: Lieuwe Kloosterman, Meester van Wessel,(leider), Jaring de Jong ( bakker van de Triemen), David Kloosterman (leider), Sjirk Bosgraaf, Wiebe Veenstra, Lieuwe Huisman, Durk Bosgraaf, Lykele van der Veen?
Middelste rij v.l.n.r.: Renze Kloosterman, Lieuwe Huisman ( e.v. Frouk), Gosse Wijma, Jacob de Jager, Bearn Dantuma, Pieter van der Werf, Heine van Assen, Thomas Visser, Pieter Tuinstra
Voorste rij v.l.n.r. Sjirk Loonstra, Jacob Huisman, Arjen Veenstra, Heine de Bruin.

28. Sjuk van der Heide was niet bang voor landwachters

Dit is de woning op de Trekwei 1, waar Sjuk en Wietske van der Heide woonden. (op de foto staan eerdere bewoners Heine van Assen en zijn grootmoeder Froukje)

Sjuk van der Heide woonde aan de Trekwei 1, waar later Roel Nicolai en zijn gezin woonden. Sjuk en grutte Wobke moesten ”sjitgatten grave” in de berm van de Trekweg. De beide mannen hadden niet zo veel zin in dit werk. Toen ze in de verte Duitse landwachters aan zagen komen sloeg Wobke Westra (van Hústernoard) zijn schep kapot. Hij kon van de landwachters bij Sake Dieuwke van der Werf wel een nieuwe schep ophalen. Niet iedereen durfde het aan tegen landwachters te zeggen: “Ik doch gjin wurk foar jimme”. Sjuk van der Heide wel. Ze namen hem mee, maar fouilleerden hem eerst. Hij had een steeksleutel bij zich. Deze werd door de landwachters in de Trekvaart gegooid. Hij zou naar Drenthe moeten om daar putjes te graven. Sjuk verbleef één of twee dagen in Dokkum. “Hy hat der neat wer fan heard”, aldus Anne Huisman.
Op de foto de woning van Sjuk en Wietske van der Heide. (op de foto staan eerdere bewoners Heine van Assen en zijn grootmoeder Froukje)
29. Pier de Vries naar kamp in Wilhelmshaven

Pier de Vries van de Wouddijk o/d/ Oudwoude

1940 De boerderij van de familie Witzenburg (later Hoeksma)

Pier de Vries ( geb. in 1921) woonde aan de Wouddijk onder Oudwoude. Door de oorlog had Duitsland geen arbeidskrachten meer om te werken in hun fabrieken. Zodoende werden mannen uit Nederland opgeroepen om zich te melden om daar te moeten werken ( Arbeitseinsatz). Pier de Vries bleef mooi thuis. Op een dag (februari 1945) was hij op de motor onderweg waarschijnlijk naar klasgenootje Trijntje Witzenburg aan de Weerdebuorsterwei. Onderweg werd hij door een Duitse militair( De Platnoas, in de volksmond genoemd) opgepakt, want hij had geen Ausweis bij zich en moest mee naar Leeuwarden. Daarna werd hij op transport gezet naar kamp Schwarzerweg in Wilhelmshaven. De omstandigheden waren daar erg slecht. Pier de Vries is daar na  4 weken ( 14 april 1945) overleden door ziekte, mede door luizen, die gaten in zijn huid hadden gemaakt.

 30. Oproep van het Gewestelijk Arbeidsbureau

Vertrek naar Duitschland

De Deutsche Abteilung van het Gewestelijk Arbeidsbureau in Leeuwarden plaatste de volgende waarschuwing in de krant.
Iedereen, die een oproep had gekregen en niet op kwam dagen, kreeg opnieuw een oproep en werd dan met den sterken arm gedwongen om af te reizen naar Duitschland en dan naar een andere bestemming dan de oorspronkelijke, maar met minder gunstige arbeidsvoorwaarden.
32.Bevel voor aanmelden arbeidsinzet

Op bevel der Duitsche Weermacht moeten alle mannen van 17 t/m 40 jaar zich voor den arbeidsinzet aanmelden!
Onmiddellijk na ontvangst van dit bevel moeten de jongemannen met de voorgeschreven uitrusting op straat gaan staan. Alle andere bewoners, ook vrouwen en kinderen moeten in de huizen blijven totdat de actie beëindigd is.
Het is aan alle inwoners der gemeente verboden hun woonplaats te verlaten. Op hen, die pogen te ontvluchten of weerstand te bieden, zal worden geschoten.

33. De algehele verduistering gaat met ingang van heden in!

Ieder ingezetene wake er voor, dat zijn huis geen licht uitstraalt.

Voert kalm maar precies elke last uit, welke in deze ogenblikken moet worden opgelegd.

34.Alle klokken vooruit, zelfde tijd als in Duitsland

In de Telegraaf van donderdag 16 mei 1940 stond vermeld,
dat hedennacht in Nederland om 24 uur dezelfde tijd als in Duitsland wordt ingevoerd.
Daarom moeten alle klokken om 24 uur zóó gezet worden, dat ze 1.40 aanwijzen

35.Clandestien slachten was riskant

Fokke Veenstra met paard en wagen

Fokke Veenstra, ze woonden aan het einde van de Van Teijenswei, adres is Trekwei 8
In de oorlog waren de meeste levensmiddelen schaars of op de bon.
Het illegaal slachten van bijvoorbeeld een varken of schaap was één van de manieren om aan voldoende vlees te komen, maar het was riskant. Als je betrapt werd stond er een fikse straf op. Dit overkwam Fokke Veenstra(1900-1965) ( e.v. Getje Postma, 1894-1935) uit Westergeest, hij kreeg twee maanden gevangenisstraf.
Fokke was niet de enige dorpsgenoot , die illegaal slachtte. Jan de Vries ( 1916-1992) ( e.v. Pietertje Kempenaar( 1917 -1976)had al meerdere malen geslacht, hij stak dan een helpende hand uit als ene Klaas Visser slachtte. Eis en vonnis 6 maanden gevangenisstraf, maar Jan ging in hoger beroep. Jan en Pietje woonden naast het lokaaltje aan de Van Teijenswei

36.Wenskaarten voor soldaten

37.Anne Huisman half jaar bij de PTT in Duitsland

Anne Huisman van de Bumawei 3 is 45 jaar PTT postbesteller geweest tot aan 31 december 1968. Tijdens de bezettingsjaren was hij een half jaar als PTT’er in functie in Suhl, Duitsland (DDR). Hoe hij ook had geprobeerd om er onderuit te komen, begin januari 1943 moest hij werken in Duitsland. Anne was daar in de kost bij een weduwe, maar het eten was slecht. Toen hij na een half jaar voor 11 dagen met verlof terugkeerde naar huis woog hij nog maar 100 pond. Hij had besloten om niet terug te keren naar Duitsland. Anne moest af en toe onderduiken, maar was ook regelmatig thuis. Op een dag kreeg zijn vrouw Jantje een seintje van politieagent Schaafsma, dat hij ’s avonds op bezoek kwam om te controleren of haar man ook thuis was. Dan wisten ze genoeg! Hij heeft een tijd ondergedoken gezeten in Surhuisterveen bij zijn zwager in een boerderij, waar meer onderduikers zaten. Daar beleefden ze een angstig moment, toen er een Duitser in huis was en een onderduiker tegen de deur bonkte. De Duitser hoorde dat ook, maar ze dachten dat het wel een koe geweest zou zijn.. En later ook bij Arend en Saakje Galema op it Langlân bij It Mounehiem. “De ratten rûnen ús oer de kop. Mar it wiene hiele bêste minsken”.
Jantje verzorgde het postkantoor en stuurde af en toe een brief naar Suhl via Leeuwarden, waar haar man zogenaamd aan het werk was. Zo speelde zij het spel mee. Anne was vroeger horlogemaker geweest, dus kon hij hier nog wat geld mee verdienen om klokken of horloges te herstellen.

Woning van Arend en Saakje Galema

38.Geallieerde vliegtuigen zullen levensmiddelen uitgooien boven het bezette gebied

Uit de Kollumer Courant van 27 april 1945
De vijand, die verantwoordelijk is voor de voedselvoorziening  heeft verzuimd voldoende voorraden aan te leggen. Het geallieerde opperbevel heeft nu last gegeven u van voedsel te voorzien door middel van pakketten die door vliegtuigen, voornamelijk door bommenwerpers, zullen worden uitgeworpen. De pakketten zijn zwaar, dus zoek dekking. Verdeel het voedsel eerlijk! Ten slotte wordt den Duitschers de raad gegeven, in hun eigen belang, mee te helpen aan een eerlijke verdeeling onder de bevolking.

39.Pieter Loonstra overleden in Japans gevangenschap in 1944

Pieter Loonstra was geboren in Westergeest op 2 februari 1912, zoon van Sipke Loonstra en Trijntje Bosgraaf. Pieter was Europees Korporaal bij de KNIL

Toen er door het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) “flinke, goed oppassende jongemannen van 18 – 30 jaar (ongehuwd)” werden gevraagd, reageerde Pieter. En hij vertrok in 1938 per boot naar Indië. Daar raakte hij in maart 1942 betrokken bij de oorlog met Japan. Hij werd krijgsgevangen gemaakt en uiteindelijk ingezet bij de aanleg van de 415 kilometer lange beruchte Birma-Siam spoorlijn door Thailand en Birma. Onder erbarmelijke omstandigheden vonden zo’n honderdduizend dwangarbeiders naar schatting de dood.

Brigadier Pieter Loonstra werd ziek en overgebracht naar een hospitaal in Saigon. Daar kwam hij te overlijden op 5 mei 1944 en daar werd hij begraven. Later werd hij herbegraven op het Kranji War Cemetery in Singapore.

Voor de familie in Fryslân was het een onzekere tijd ,want in 1944 werd de naam van hun zoon als krijgsgevangene nog genoemd in meerdere dagbladen.  Zij kregen in april 1946 pas bericht van zijn overlijden.

40.Pieter van der Haak was werkzaam bij de Burgerwacht

Pieter van der Haak ( geb. 29 april 1889) was getrouwd met Jitske van Assen( geb. 13 februari 1904). Het zijn de ouders van Frouwkje Bijlstra – van der Haak(echtgenoot van Jacob Bijlstra).De burgerwacht in Nederland werd in 1918 gevormd om op te treden tegen ‘revolutionaire woelingen’. Burgers in het uniform van de Vrijwillige Burgerwacht oefenden in het hanteren van wapens. Zij waren in deze zin de opvolgers van de in 1907 opgeheven schutterijen. De lokale verenigingen waren verenigd in de Nederlandse Bond van Vrijwillige Burgerwachten welke in 1940 door de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog ontbonden werd en daarna niet meer heropgericht werd.
Op de foto Pieter van der Haak, de armband van de Burgerwacht. Ingevolge de opdracht  van Het Duitse Bezettingsbestuur om den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm te ontbinden, wordt P. van der Haak ontheven van zijn verbintenis.

41. Pieter van der Haak bij de Luchtbescherming
42. Alle verzetsstrijders in Kollumerland

43. Juf Klaske Salverda op school Triemen

44. Er werden wapens gedropt bij Aalsum als de code “ de worm heeft rode haren” te horen was en later: “Jan is een grote jongen”.

Foto september 2025

De boerderij van Wietse de Vries

Het gezin Wietse Berend de Vries in Wouterswoude was een toevluchtsoord voor jongemannen, die niet thuis durfden te blijven. In oktober 1944 aanvaardde men een groot risico door bij Aalsum gedropte wapens op te bergen. Het droppen was tijdens de nachten van 19, 22 en 28 oktober en 24 november 1944. Met een praam van houthandelaar Pieter Gerke Oberman uit Dokkum, die geladen was met bieten voor Lolke Kramer uit Dantumawoude, werden de wapens in het holst van de nacht via de Zwemmer naar Wietse de Vries gebracht. Bij de Lange Brêge nam Lolke Kramer de praam over van illegale werkers uit Kollumerland. Bij Wietse de Vries werden de wapens gelost. De volgende dag haalde de veehouder de bieten uit de praam, toen bleek dat er een sten was blijven liggen. Vervolgens vond er een wapeninstructie plaats op het erf. De familie de Vries had wel een half jaar de wapens onder dak. Het gaf meermalen grote zorg in het gezin.

Op 5 mei 2025 was het 80 jaar geleden dat Westergeast en de Trieme zijn bevrijd ( kijk ook hier). Dit hebben we met elkaar gevierd op die dag. Op de expositie waren een 70 tal gebeurtenissen van in en na de oorlog in het kort beschreven. Iedereen, die het nog eens rustig na wil lezen, heeft hier de gelegenheid.
(Hier de eerste 20 gebeurtenissen. Op de volgende pagina volgen er meer.)
1. Bronnen:

Door het mogen raadplegen van onderstaande bronnen is het mede mogelijk geworden om deze expositie te realiseren.
– www.foestrumerarchief.nl
– Boek “Foestrum” en https://hystoblog.wordpress.com/ van Ybele Steenstra
– Boeken van Reinder H.Postma en Yvonne te Nijenhuis  De oorlog een gezicht gegeven,  deel 1 en 2
– Krantenartikelen en foto’s van Derk van der Kloet
– Ingeleverde foto’s en materiaal van (oud)-inwoners
– www.Oorlogsbronnen.nl
– www.Oorlogsgravenstichting.nl

2. Wilhelmina in Londen

Koningin Wilhelmina vertrekt op 13 mei 1940 naar Engeland, nadat Prinses Juliana, Prins Bernard en de prinsessen Beatrix en Irene de dag ervoor al begonnen waren aan de oversteek. In Londen wordt een kabinet in ballingschap opgericht.

Als de volgende dag bekend wordt gemaakt dat de koningin en de regering zijn gevlucht is dit een grote klap voor de Nederlandse bevolking. Tot dan toe hebben de kranten vooral bericht over Nederlandse successen. De situatie blijkt ernstiger dan gedacht. Gedurende de bezetting groeit de koningin uit tot een belangrijk symbool van de strijd tegen nazi-Duitsland.

Vanaf 28 juli 1940 tot 1945 hield koningin Wilhelmina regelmatig toespraken voor Radio Oranje en De Brandaris, een andere radiozender, waarin zij onder meer opriep tot verzet tegen de Duitsers.

3. David Kloosterman op 1e dag oorlog gesneuveld

Op de eerste dag dat Duitsland ons land binnenviel, 10 mei 1940, sneuvelde David Kloosterman van de Langeloane in de Trieme al.
Op 10 januari 1940 trouwde David met Tine Korporaal. Na de huwelijksinzegening werd het verlof meteen ingetrokken. Tine heeft haar echtgenoot daarna niet meer gezien.

Op 10 mei begon de slag om het Zuidfront in Dordrecht. Duitse parachutisten daalden ten noorden en zuiden van Moerdijk en Zwijndrecht. David was gelegerd op Gravestein te Dubbeldam ( nu een wijk in Dordrecht). De stafbunker werd snel ontdekt door de Duitsers. Er werd een granaat door een luchtkoker naar binnen gegooid. Bij de staf I-17 RA kwamen 7 soldaten om, waaronder David Kloosterman. Hij werd op 12 mei begraven in een veldgraf op het landgoed Amstelwijck. Op 27 mei heeft vader Lieuwe het lichaam van zijn zoon opgehaald en twee dagen later herbegraven in Kollumerzwaag. Er is een straatnaam naar hem genoemd, de David Kloostermanstrjitte.

Voor meer informatie over David Kloosterman klik hier

4. Westergeast zou  onder water gezet worden ( inundatie)

Ebele Hitsje Dijkstra van de Weerdebuorsterwei  vertelde in 1994 haar verhaal aan de Foestrumer o.a. over de spannende tijd in de oorlog.
Op 10 mei 1940 moest de hele Weardebuorsterwei vluchten met gezin en vee.. Er waren plannen  om alles onder water te zetten, zodat de Duitsers gekeerd konden worden. De belangrijkste huishoudelijke attributen en kleding werden op een boerenwagen geladen en naar Brantgum gebracht. Ook de koeien moesten mee. Deze zijn lopend over de Trekweg naar Brantgum gedreven. Toen Ebele Dijkstra de volgende dag eens poolshoogte ging nemen aan de Weardebuorsterwei bleek, dat het onder water zetten niet gelukt was en men de volgende dag wel weer huiswaarts kon keren. Dit zijn wel een paar spannende dagen geweest voor de Dijkstra’s.

5. Hoe  de inundatie verliep in De Triemen

Het inundatiegebied van de Gemeente Kollumerland

De lagere school van de Triemen met als hoofd der school meester de Jong

Hoe de inundatie verliep in de Triemen stond o.a. beschreven in het boekje over het gezin van meester de Jong van de Triemen.

Op vrijdag 10 mei 1940 was zoon Hans de Jong van meester de Jong vroeg op en hoorde in het dorp, dat het oorlog was en de Duitsers ons land waren binnengevallen. Tegen  8 uur kwam er een motorordonnans vanuit Kollum met de opdracht van de Burgemeester, dat de gehele bevolking van de Triemen geëvacueerd moest worden richting de Dongeradelen en met name naar Ternaard. De bedoeling was om door middel van inundatie een barrière van de oprukkende Duitsers op te werpen. Boerenwagens werden in gereedheid gebracht om mensen en materiaal te vervoeren. De meisjes van meester de Jong gingen met Hielke van der Veen op de boerenwagen. Mevrouw de Jong ging met Johannes de Boer in de auto  met haar zoontje Sikke. Zij reden over Dokkumer Nieuwe Zijlen naar Ternaard. Later hoorden zij, dat het water daar kolkend door de sluis landinwaarts de kanalen en vaarten instroomde.

De andere kinderen gingen op de fiets. Bakker Marten de Jong had de bakfiets volgeladen met brood voor onderweg. Meester de Jong moest als Hoofd van de luchtbeschermingsdienst op de Trieme achterblijven en mocht pas vertrekken als alle inwoners waren vertrokken. Sietse en Akke Banga vonden het eerst niet nodig, maar uiteindelijk zijn ook zij vertrokken. In Ternaard in het gemeentehuis hoorde men waar men kon logeren. De volgende dag kwam meester de Jong ook in Ternaard aan met de mededeling, dat ze weer naar huis konden. De Duitsers waren er al voordat het water de Triemen zou bereiken.

Ook Remmelt de Vries heeft in het verleden in de dorpskrant van de Triemen hierover geschreven.
We moesten evacueren. Alle vee stond nog op stal, omdat er nog niet genoeg gras stond. Het vee werd naar buiten gehaald, omdat ze mee moesten naar Hantum en omgeving. Verder werd de wagen klaar gemaakt met bedden, met daarop een fiets, linnenrek en nog veel meer proviand en kleding, pannen enz. Toen ieder klaar was begon de aftocht naar het onbekende. De koeien werden met elkaar in optocht naar de bestemming gebracht, het had wel wat voeten in aarde. Een 300- 500 dieren op weg naar het einddoel, dwars door Dokkum met de paarden en wagens. Door het krioelen van de dieren viel er eentje in het Diep op de Diepswal, dat kostte veel tijd om het dier uit z’n benarde positie te halen. De koeien kwamen in Hantum op stal, want ook daar stond niet genoeg gras in het land. Maar gelukkig was het van korte duur, want maandag 2e Pinksterdag 13 mei konden de koeien  de terugreis weer beginnen. Dus zo spoedig mogelijk weer naar huis. Vader van Remmelt zei: “Als ze de Woudpoortsbrug maar niet kapot maken, anders kunnen we niet thuiskomen”. Er waren daar al Duitse soldaten, maar de brug was en bleef in tact. Zo via de Strobosser Trekweg  naar de Triemen. In de Triemen heeft het niet onder water gestaan, maar de landerijen in Westergeest hebben wel blank gestaan.

6. Geleden schade door de evacuatie (inundatie) inleveren bij meester ter Horst en bij S. de Jong Triemen

7. Domineesgezin Tasseron had Joods meisje Tinie in huis

De Pastorie in Aldwâld, Tinie ( Channa Polak)
Taxi Sipkema(Otte Sipkema en Dominee Tasseron

Tinie ( Channa Polak)
In april 1944 komt het domineesgezin Tasseron wonen in de pastorie van Oudwoude. Met hen komt ook Tinie ( Channa Polak) mee, die in Oudwoude als kinderjuf wordt beschouwd, maar zij is een joodse onderduikster. Tinie is lusteloos en stil, heeft al veel meegemaakt de afgelopen tijd. In de winter van 1944/1945 verblijven er wel zestien mensen in de pastorie, onderduikers, evacués en de familie zelf. In het lokaaltje van de kerk kunnen mensen distributiebonnen halen. Een landwachter staat op de stoep en heeft zicht op het koetshuis, waar  zich -illegaal- de auto van overbuurman Sipkema bevindt. In november 1944 ziet Sipkema Duitsers met paarden de oprijlaan op gaan en dacht daar gaat mijn auto, maar ze keerden gelukkig terug. Toen soldaat Heine de Bruin aan het einde van de oorlog nog werd gedood, heeft dominee Tasseron de begrafenis geleid. Toen ook Oudwoude werd bevrijd, mocht Tinie naar huis, maar ze wilde nog graag even blijven om belijdenis te doen. In 1947 vertrekt het gezin Tasseron naar Indië om de Nederlandse militairen te ondersteunen. Tinie vraagt in 1988 voor Peter en Clasina Tasseron een Yad Veshem onderscheiding aan. De namen van het domineesechtpaar worden vermeld in de Muur der rechtvaardigen’ in de tuin van Yda Veshem in Jeruzalem.

8.Doede Miedema en Jantje van der Vinne bieden veilige plek aan Joden en evacués

Doede Miedema en Jantje van der Vinne, rechts de familie Dasberg.
Voor de boerderij van de familie Miedema en rechts het opschrift in de muur bij Yad Vasim te Jeruzalem.

Doede en Jantje Miedema woonden  in het Brugwachtershuis aan “it Stienfek” net voor de brug links. Zij wilden graag een veilige plek bieden aan vervolgden van het Hitlerregime.
Zo komen in februari 1944 Ies en Margaret Dasberg en zoontje Eddie bij hen. Ze hebben al heel wat meegemaakt. Hun bemiddelaar was de heer van Dijk, die achteraf niet betrouwbaar bleek en veel onderduikadressen van Joden heeft doorgegeven aan S-D ers, waardoor deze Joden werden gearresteerd.
Eerst zaten ze een bepaalde periode ondergedoken bij de familie Hania In Westergeest. Daarna gingen ze naar de familie Miedema, geregeld door Haije Klijnstra, woonachtig op Beintemahûs in Westergeest. Hier hielpen ze mee op de boerderij en hadden daar een goede tijd. Ze kregen vervalste identiteitskaarten met een andere naam en zo leek het alsof ze evacués waren, net als vele anderen in het dorp.

De namen Doede en Jantje Miedema staan gebeiteld in een muur in het museum Yad Vasim te Jeruzalem.
Lange muren vol met namen van onderduikadressen in Nederland.

9. Anna Cozijn zat ondergedoken bij de familie de Wilde aan de Wouddijk

Meer informatie over de familie de Wilde en Anna Cozijn

In de oorlog woonde aan de Wâlddyk net voor Beintemahûs Klaas de Wilde en zijn vrouw Sijtske Pasveer en hun kinderen Alie en Sijmen.
Klaas en Sijtske luisteren graag naar “de Stem van strijdend Nederland” op de radio, die ze verstopt hebben op de “skerne”onder een kruiwagen.

Op een dag in 1943 komt dokter Ruinen uit Ee, die actief is in het verzet, bij hen op bezoek met de vraag of ze aan een Joodse onderduikster onderdak willen bieden. Na enige twijfel gaan ze akkoord. Enige dagen later komt dokter met Anna Cozijn, 50 jaar oud. Anna Cozijn is geboren in 1890 in Amsterdam. Ze is getrouwd met Marcus Hoepelman en ze kregen een zoon John genaamd. Vader moet naar een werkkamp. John duikt onder, maar vertrekt naar het zuiden van het land en hij vindt dat zijn moeder naar Friesland moet. Eerst gaat ze werken in een buurthuis in Jubbega, maar toen ze er achter kwamen dat ze Joods was, moest ze vertrekken en zo komt ze via dokter Ruinen bij de familie De Wilde. Hier heeft ze het prima naar de zin, helpt mee in de huishouding. Anna heeft wel zorgen over het lot van haar man en zoon. Haar man heeft de oorlog niet overleefd.

Zoon John ging op zoek naar zijn moeder en kwam uiteindelijk bij de familie de Wilde terecht. Wat een emotionele hereniging zal dat geweest zijn. Er is autovervoer geregeld en samen zijn ze naar Amsterdam vertrokken om een nieuw leven op te bouwen. Het contact met de familie de Wilde  is altijd gebleven.

Op de foto de woning van de familie de Wilde, Anna Cozijn en Anna Cozijn met haar zoon John.

10.”De folle en de lege húsketonne yn de Trieme

11. Lambert Hobma was evacuee in Westergeest

Lambert Hobma is geboren in 1892 in Minnertsga. Hij verhuisde later met zijn ouders naar Utrecht. In de eerste wereldoorlog was hij dienstplichtig soldaat. In 1922 deed hij doctoraal examen Natuurkunde en Meteorologie.
In december 1944 werd Lambert Hobma ziek. De plaatsvervangend huisarts adviseerde hem om met de Limburgse vluchtelingen mee te reizen naar Fryslân: een zware vier dagen durende reis. Bij het Rode Kruis in Kollum werden de evacuees onderzocht en haren geknipt in verband met aanwezige luizen, daar kreeg hij een adres mee, Eelke Meinertswei 7 in Westergeest.

Destijds woonden Dictus en Anne van der Veer in dit huis. Anne heeft Lambert toen goed te eten gegeven, veel melk en havermout. In juni 1945, kreeg Lambert de kans om naar huis te gaan. Later werd nog een bedankbriefje in de vorm van een tekening van de kerk en een briefje gevonden afkomstig van Lambert.

Op de foto: Lambert Hobma  en de woning aan de Eelke Meinertswei 7 en eronder echtpaar Dictus en Anne van der Veer rechtsachter, voor meester en juffrouw ter Horst en het andere echtpaar is Hendrik en Tine Valks.Rechts het bedankbriefje

12.Evacuees vanuit Limburg in Westergeest

Vanuit Limburg kwamen veel evacuees met een busje naar Westergeest. Ze werden eerst naar het lokaaltje van de kerk gebracht. Daar werd gekeken of ze luizen hadden en werden ze daar eventueel voor behandeld.

De familie Wenmakers kwamen in Westergeest aan met zijn drieën, mevrouw Wenmakers, zoon Wiel en dochter Marie. Hun andere zoon was naar het front. Zij hadden thuis een boerderij (zie foto met melkbussen, op de achtergrond hun boerderij), dus de heer Wenmakers bleef alleen achter om op het vee te passen.
Mevrouw Wenmakers was bij Eelkje Hilboezen , tante van Eelkje Sipkema. Dochter Marie was bij Ruth Akke Kloosterman( naast de smid). Wiel was Eelke en Mintsje Hoogeboom, die een smederij hadden. Bij Bauke en Trien Hamstra waren ook evacuees. Toen de bevrijding er was hebben ze gedanst in Kollum als dank.

13. Jozef Wijnands evacuee bij de familie Sipma

Johannes Sipma en Anna-Sipma-Schutter

Het echtpaar Wijnands, veel later genomen

Sipma was schipper van aardappelen en modder. In de zomer werd er dag en nacht gevaren, want winters lag het werk stil. Ze hadden twee dochters, Trijntje en Tjimkje.
In de oorlog heeft het echtpaar een evacuee opgevangen, Jozef Wijnands. Verder is hier weinig over bekend.
De tweede foto is van het echtpaar Wijnands, veel later genomen.

14. Joods jongetje Jopie Veringa zat ondergedoken bij de familie Dijkstra

Jopie Veringa

Reinder en Griet Dijkstra met buurmeisje  Klaasje Schotanus op de arm

Zij woonden aan de Trekweg naast de familie Schotanus. Via verzetsleider Ganzinga van Kollumerland is Jopie in 1943 vanuit Zandbulten bij de familie Dijkstra gekomen.

Meester van Wessel van de lagere school kreeg een nieuwe leerling in de klas, zijn naam was Jopie Veringa( geb. 1934). In de klas werd er niet over gepraat, dat hij Joods was, maar hij zou een hongerevacuee zijn. Joop Schotanus, de buurjongen, zat bij hem in de klas en speelde vaak met hem. Op een gegeven moment vertelt Jopie, dat zijn werkelijke naam Martin D’Ancona is en dat hij een Joodse onderduiker is. Joop heeft het lang stil gehouden. Later bleek wel dat het hele dorp, inclusief de plaatselijke NSB-ers, het wel wisten, maar niemand verklapte het.
Na de oorlog, op 18 april 1949, is Martin door een noodlottig ongeval met een tram om het leven gekomen.

15. Elizabeth Henderika Veenstra overleden in Reutlingen

Aan de Trekwei in Westergeest woonden Fokke Veenstra en Getje Postma. Hun dochter Rika  (geb. 1922-ovl.1944) is 13 jaar oud als haar moeder overlijdt. Rika blijft bij haar vader wonen. Rika is vaak met haar vriendin op stap in het dorp. Op een dag worden er Duitse soldaten ingekwartierd, het zijn stoere kerels met grote laarzen aan en roken sigaretten. Rika wordt verliefd, maar na een tijdje worden de soldaten overgeplaatst. Ze kan hem niet vergeten en gaat naar Duitsland, waarschijnlijk naar de ouders van de soldaat. De soldaat heeft ze niet meer ontmoet, mogelijk is hij gesneuveld aan het front. Zij wordt ziek en komt te overlijden op 2 maart 1944.

Echtpaar rechts op de foto Fokke ( 1900-1965)en Getje Veenstra-Postma(1894-1935). Ze woonden aan het einde van de Van Teijenswei, (adres Trekwei 8)

 16. Auke Attema krijgsgevangene in Pingjum

Foto: Kruidenierswinkel Attema, op foto 2: Auke staat 2e van links.

Auke Attema( geb. 1920) was een zoon van kruidenier Folkert en Lazina Attema, Bumawei 2.

Auke was gelegerd in Pingjum toen in mei 1940 de oorlog uitbrak. Vanuit zijn primitieve kazemat, waar hij met ongeveer 5-10 soldaten zat, zag hij de Duitsers aankomen. Daar werd hij krijgsgevangen genomen. Nadat hij als krijgsgevangene zijn eigen prikkeldraadversperring had opgeruimd mocht hij weer naar huis.
In de provincie Groningen werden 188 Nederlandse soldaten krijgsgevangen gemaakt, waaronder Auke Attema.
In 1943 werd hij opgeroepen voor de Arbeitseinsatz, maar door hulp van politieagent Gerrit Schaafsma kreeg hij te horen wanneer hij werd opgehaald. Auke dook onder, maar werd bij de Trekweg alsnog opgepakt. Hij wist later te ontsnappen, ging bij het verzet van de afdeling Kollumerzwaag, omdat er geen verzetsgroep was in Westergeest.  Tijdens de bevrijding was hij met Heine de Bruin van Aldwâld bij de boerderij van Piebe Bakker, waar ze vanuit een tegemoetkomende auto werden beschoten. Auke kon op tijd in een sloot duiken, maar Heine de Bruin verliest aan het einde van de oorlog nog zijn leven.

17. Gedicht van plysje Bareld Bijma

Een oude foto en hierna de foto toen hij politieagent was in Westergeest.

Politieagent Bijma woonde vroeger in Boelenslaan, later in Westergeest aan de Van Teijenswei. Hij heeft een gedicht gemaakt over zijn oorlogstijd in Boelenslaan.

Met lezen en gedichten
Wordt de dag een uurke lichter
Een sigaret, een kop koffie en thee
Dan ben ik wel weer tevree
Komt men ’s avonds op straat of bij dag
Lachen de verraders een valsche grinnekende lach
Komt men eenmaal op straat
Dan zijn weer Musserts Landwachten (knalpotten) paraat

Die heren kunnen schieten met hun dubbele lopen
Maar wij kunnen hard lopen
Zoo is het eens voorgevallen, dat Jan Kak met zijn mannen
Ons wilden vangen, maar wij waren ze ook deze keer weer te vlug, die stijve kannen.
Wij kropen onder het Prikkeldraad
Dat was voor ons geen daad
Door sloten, over greiden en door roggevelden
Maar Kak en van der Grift en zijn mannen kregen ons niet te pakken

Ze schreeuwden maar, sta of ik schiet
Maar ah dat roepen en schreeuwen deert ons niet
Twee dagen later, sloegen wij een andere flater
Wij waren eerst met hun zessen in een roggeveld
Daar kwamen de ”GRUNE POLIZEI” en kregen hun onder het geweld
Maar twee van ons moesten de strijd opgeven
Op 100 meter verder stonden wij in een sloot te beven.
Wat gebeurt er nu met ons?
Zouden die mannen ons zien en op ons schieten?
Wij kregen geen bonbons
We hebben ze nog even nageloerd,
Maar onze jongens werden weggevoerd
Al weer twee van onze onderduikerkameraden
Voor Moffrika’s kanonnen laden
Er zijn bij ons 16 Landwachtmannen hier in de buurt
Doch er waren 22 onderduikers, die hebben ’s nachts hun messen, vorken, snoeiers geschuurd
Tommy kom vlug, straks is het te laat
Voor Holland Nederland en Koningin staan wij paraat
Wij vechten en willen wel sterven voor Vrij Nederland
Dan gooien wij onze boeken en lessen aan de kant
Als eens ons Wilhelmientje is teruggekeerd
Wordt er dan niet luide getriomfeerd?

Daarom! Wij zijn Nederlandse jongens en geen moffen
Woorden van B.B. te B-laan ongeveer 15 juli 1944.

18. Reedride yn frouljus klean

Joop Schotanus, zoon van Tjalling en Lieuwkje woonden aan de Trekweg. Hij weet nog veel verhalen te vertellen over Westergeast.
“It heucht my noch dat se oan it reedriden wienen op ‘e iisflakte by de Ald Swemmer De mannen yn de gefaarlike jierren ( koene oppakt wurde troch de Dútsers) wiene yn frouljusklean oan it reedriden. Ik wit noch dat myn broers Sjirk en Siep wat klean oan hienen fan ús Seke. Holledoekje om en wat hea ûnder it bloeske. Lieuwe fan Kei Aaltsje wie ek in frommes wurden. Lieuwe moast extra foarsichtich weze om ’t er de Arbeidsinsatz ûntflechte wie.
Ek gie Joop wol ris nei pake en beppe ta om nei de Ingelske radio te lústerjen. De radio wie ferstoppe ûnder de flier. Sa sieten se yn in kring derom hinne te lústerjen nei wat de Keninginne fertelde.

Op de foto Joop Schotanus yn letter jierren te reedriden west.
19.Bekanntmachung / Bekendmaking van Seys Inquart ! 24 september 1944

Seys Inquart

Voor de vernieling of beschadiging van Spoorweginstallaties, Telefoongeleidingen en postkantoren stel ik de geheele bevolking aansprakelijk, op welker gebied de daad wordt gepleegd.

Seyss Inquart ontwikkelde zich, als Rijkscommissaris van Nederland, in het door nazi-Duitsland bezette Nederland, tot één van de kopstukken van het regime.

Seyss-Inquart bevond zich onder de 22 oorlogsmisdadigers die tijdens het Proces van Neurenberg door een internationaal rechtscollege werden berecht. Hij werd op 1 oktober 1946 schuldig bevonden aan oorlogsmisdrijven en misdaden tegen de mensheid en ter dood veroordeeld. Het vonnis werd ruim twee weken later ten uitvoer gelegd.
20. Loopgraven maken voor de Duitsers aan de Weardebuorsterwei (meer over de oorlog met Willem Reinders)

Willem Reinders ( vader van Eelkje Sipkema-Reinders), Bauke Hamstra, Eabe Merkus en Minkes Sloot moesten loopgraven maken voor de Duitsers onder het toeziend oog van twee Duitsers. Vanaf de flauwe bocht in de Weardebuorsterwei vlak na de ingang naar het gemaaltje, tot de hoek naar Keatlingwier in de linkerberm. Er werden meerdere gaten gegraven van waaruit de Duitsers het langskomende verkeer onder schot konden houden.

De Duitse soldaten moesten op de dagen dat er gegraven werd, van warm eten worden voorzien bij toerbeurt bij de 4 mannen thuis. Toen zij bij de familie Reinders waren was dat spannend omdat er nog twee thuis wonende jongens, Jan en Gradus, waren. Zij konden namelijk meegenomen worden door de Duitse soldaten voor dwangarbeid in Duitsland. Zij gingen daarom naar hun tante om te eten.

Eelkje Sipkema- Reinders zat ook aan tafel en weet zich nog heel goed te herinneren, dat één van de soldaten niet veel at van de heerlijke boerenkool. Hij was heel verdrietig, omdat hij de dag daarop naar het front moest en hij kreeg geen mogelijkheid meer om zijn familie nog te ontmoeten. Dit heeft veel indruk gemaakt op Eelkje.

Later werden v.l.n.r. Klaasje Vries, Eelkje Reinders, Adela en Maaike Vries op bijgaande foto’s gezet door Ruurdtje Minnema-Vries. Klaasje, Adela en Maaike waren kinderen van Jan Vries ( Ruurdtje was hun tante).

Wordt vervolgd op de volgende pagina

Op 5 mei 2025 hebben we dit gevierd in MFC De Tredder.
Binnenkort zal op het Foestrumerarchief meer informatie over de expositie te zien zijn.

Deze vijf (oud) inwoners hebben verteld over hun herinneringen aan de oorlog.
Voor v.l.n.r. Frouwkje Bijlstra- van der Haak, Eelkje Sipkema-Reinders en Jan Brouwer
Achter v.l.n.r. Reinder Hansma en Han ter Horst

Uit de media:
Overweldigende belangstelling voor Bevrijdingsfeest in Westergeast

WESTERGEAST- Maandag 5 mei om 10.00 uur stonden de deuren open voor alle belangstellenden voor de viering van het bevrijdingsfeest. Al vrij snel waren de stoelen in de foyer van MFC De Tredder allemaal bezet, zodat de deuren naar de grote zaal open gezet moesten worden en zo meer plaats gemaakt voor stoelen.  Het werd een ware reünie deze dag. Ook veel oud-inwoners uit Westergeast en De Trieme kwamen even langs en ontmoetten bekenden van vroeger. Er zijn in totaal ruim 200 belangstellenden geweest.

Nadat iedereen een kopje koffie en gevulde koek had gekregen opende Wierd Kooistra het feest en vertelde hoe het programma er uit zag gedurende de dag. Allereerst werd de film, die in samenwerking met RTV NOF is samengesteld,  getoond van de gehouden interviews met vijf (oud)-Westergeastmers. Dit waren Han ter Horst, Jan Brouwer, Reinder Hansma, Eelkje Sipkema-Reinders en de oudste oud-inwoonster Frouwkje Bijlstra- van der Haak. Zij hebben op indrukwekkende wijze verteld over hun herinneringen aan de oorlog.

Organisatie
Op initiatief van het bestuur van “de Tredder” is er een commissie gevormd, die zich vanaf december heeft gebogen over hoe de expositie er uit zou moeten zien. Er werden in korte verhalen ongeveer 70 gebeurtenissen van in en na de oorlog gepresenteerd. Ook zijn er vooral de laatste weken nog heel veel voorwerpen ingeleverd, met zelfs een bom, die meer dan 20 jaar geleden is gevonden en bewaard gebleven. Maar ook was er een indrukwekkende expositie van allerlei bijzondere voorwerpen uit de oorlog van Uilke Westra uit Hurdegaryp. Er stonden 3 levensgrote ” militairen” in uniform, een Duitser, Canadees en een Amerikaan. En de motor uit de oorlogstijd van Menno Kraak uit Kollumersweach trok ook veel bekijks. De kinderen van CBS De Bining hadden een expositie aangeleverd van foto’s en verhalen van hun bezoek aan Westerbork, rondleiding door het dorp met Derk van der Kloet een aantal weken geleden en alle ontworpen vlaggen.

Bevrijdingsvlag gehesen
Om half drie werd de bevrijdingsvlag gehesen, die door de kinderen van CBS De Bining waren gemaakt. Ditmer van der Land had de mooiste vlag gemaakt. Hij mocht helpen om zijn vlag te hijsen, begeleid door passende liederen, gespeeld door Christelijke  Brassband De Bazuin/Wilhelmina. Daarna ging iedereen naar binnen en werd er geproost op de vrijheid, waarna nog een gezellig stukje muziek door de Bazuin werd gespeeld. Het feest werd daarna voortgezet met muziek van de band Big Mack.
De expositie werd de gehele dag druk bezocht. De commissie kan terugzien op een zeer geslaagde dag!

Dinsdag en woensdagavond expositie ook geopend!
De commissie heeft inmiddels besloten om dinsdag en woensdagavond van 19.00-21.00 uur de expositie ook open te stellen, zodat men altijd nog een keer kan komen kijken. Ook dan is er de gelegenheid om aan een rondleiding mee te doen door het dorp.